Prawo jazdy dla osób chorych przewlekle

Większość naszego społeczeństwa nie musi spełnić innych kryteriów niż opłata, badanie lekarskie oraz przekroczenie odpowiedniego progu wiekowego, aby mieć możliwość przystąpienia do egzaminu na prawo jazdy kat. B.

Niestety, nie jest to jedyny wymóg obowiązujący wszystkich obywateli. Są wśród nas osoby nie kwalifikujące się do egzaminu ze względu na problemy zdrowotne, tj. ze zdiagnozowanymi wadami wrodzonymi lub chorobami przewlekłymi. Na szczęście, nie wszystkie z nich przekreślają nasze szanse na zostanie kierowcą, ale przewidują spełnienie dodatkowych kryteriów.

Czy daltoniści mogą mieć prawo jazdy?

O ile daltonizm całkowicie uniemożliwia zawodową karierę kierowcy lub pilota, osoby dotknięte tzw. ślepotą barw mogą uzyskać prawo jazdy kat. A i B. Należy jednak wyszczególnić tutaj, iż występują różne odmiany daltonizmu, w tym achromatopsja, która jednoznacznie dyskwalifikuje z egzaminu na prawo jazdy. Oprócz całkowitej ślepoty barw, u osób chorych zazwyczaj obserwuje się również nadwrażliwość na światło, oczopląs oraz zaburzenia ostrości widzenia. 'Typowa’ odmiana daltonizmu nie stanowi dużej przeszkody w sprawnym poruszaniu się autem. Warto jednak mieć na uwadze, że reakcja kierowcy na skrzyżowaniu z sygnalizacją świetlną może ulec opóźnieniu.

Prawo jazdy i poważne wady wzroku

Na początku należy jasno rozróżnić wadę wzroku od jego dysfunkcji, rozumianej jako znaczne upośledzenie, ciężkie do skorygowania. Tak więc osoby dotknięte zaburzeniami adaptacyjnymi wzroku, zaawansowanym astygmatyzmem, zaćmą czy jaskrą nie są zdolne do bezpiecznego prowadzenia samochodu.

Dysfunkcją wzroku w tym kontekście jest również status osoby słabowidzącej, czyli takiej, która pomimo okularów korekcyjnych ma trudności z wykonywaniem czynności wzrokowych (np. czytania, pisania, oceniania odległości).

W polskim prawie nie ma konkretnych ograniczeń w formie metryczki, wyznaczającej próg maksymalnego oznaczenia wady (np. -6D). Kwalifikacja do egzaminu w tym wypadku wiąże się z badaniem lekarskim. Jeżeli lekarz przeprowadzający badanie orzeknie, że wada wzroku u kierowcy staje na przeszkodzie bezpiecznemu prowadzeniu pojazdów mechanicznych, osoba ta traci możliwość uzyskania prawa jazdy.

Wśród wad wzroku wyszczególnia się także wady postępujące. Zdarza się, że upośledzenie wzroku ulega eskalacji, np. poprzez długie siedzenie przed komputerem, nadmierne wytężanie wzroku przy słabym oświetleniu lub nie stosowanie się do zaleceń lekarza. Oczywiście, są również choroby, których zaawansowanie ulega powiększeniu samoistnie.

W przypadku dużej ilości stłuczek i kolizji, starosta powiatowy ma prawo do wezwania kierowcy na powtórne badania lekarskie w celu ustalenia, czy jego wzrok nie uniemożliwia mu bezpiecznej jazdy.

Jeżeli potencjalny kierowca nie zgadza się z wynikiem postępowania orzeczeniowego, możliwe jest wystąpienie z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania lekarskiego. Wniosek należy złożyć na piśmie w terminie nie przekraczającym 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego. Wniosek składa się za pośrednictwem lekarza przeprowadzającego poprzednie badanie. Orzeczenie lekarskie wydane po przeprowadzeniu ponownego badania pozostaje ostateczne i pacjentowi nie przysługuje odwołanie co do jego wyniku.

Po pomyślnym przebiegu egzaminu, na wydanym dokumencie znajdują się oznaczenia dotyczące ograniczeń w korzystaniu z uprawnień prawa jazdy, takich jak:

Należy wspomnieć, iż dokument, uprawniający do prowadzenia pojazdów mechanicznych dla osób ze słabym wzrokiem obowiązuje maksymalnie przez 10 lat.

Brak lub ubytek słuchu

Oprócz możliwości uzyskania 'amatorskiego’ prawa jazdy, od kilku lat osoby z ubytkiem słuchu mogą wykonywać również zawód kierowcy. Jedyne ograniczenie dotyczy prowadzenia autobusów, które argumentowane jest niemożnością swobodnego komunikowania się z pasażerami ze względu na wadę słuchu.

W dokumencie prawa jazdy wyróżnia się następujące oznaczenia, wymagające bycia wyposażonym w trakcie jazdy w następujące sprzęty:

Może wydawać się to absurdalne, jednak ograniczeń dla osób niedosłyszących jest znacznie mniej niż dla krótkowidzów czy diabetyków.

Choroby metaboliczne

Najpowszechniejszą w naszym społeczeństwie chorobą metaboliczną jest cukrzyca, związana z zaburzeniami dotyczącymi insuliny i reakcji organizmu na nią. Wyróżniamy 3 podstawowe typy cukrzycy:

Cukrzycę typu 1 – odmianę insulinozależną, spowodowaną zniszczeniem komórek trzustki, odpowiedzialnych za produkcję insuliny i wymagającą jej podawanie.

Cukrzycę typu 2 – odmiana insulinoniezależna, związana z podwyższeniem poziomu glukozy we krwi i odpornością na działanie insuliny, wymagająca przyjmowania środków farmakologicznych.

Cukrzycę typu 3 – tzw. wtórną, związaną ze współistnieniem innych zaburzeń lub zespołów chorobowych (czasem wywoływana jest ona przez przyjmowanie leków, stosowanych przy leczeniu chorób układu krążenia). Najpowszechniejszymi schorzeniami w tym wypadku są schorzenia tarczycy oraz choroby metaboliczne o podłożu genetycznym, takie jak mukowiscydoza czy zespół policystycznych jajników.

Rozróżnienie wszystkich tych typów cukrzycy jest kluczowe dla przedstawienia dostosowanych do nich ograniczeń w możliwości uzyskania prawa jazdy.

Dla uzyskania pozytywnego wyniku postępowania orzeczniczego kluczowymi aspektami są wiek chorego, typ cukrzycy, stopień zaawansowania choroby oraz długość trwania choroby. Ważne okazują się również skutki leczenia farmakologicznego/działań terapeutycznych.

W przypadku świeżo wykrytej cukrzycy postępowanie zostaje odroczone na okres 6 miesięcy od daty jej diagnozy. Umożliwia to wyrównanie poziomów glikemicznych oraz zebranie istotnych danych, opisanych powyżej.

Jeżeli potencjalny kierowca stale przyjmuje leki, a jego choroba została rozpoznana odpowiednio wcześniej, może on ubiegać się o prawo jazdy na mocy orzeczenia lekarza. Zdarzają się jednak sytuacje, w których cukrzyca powoduje rozległe powikłania na tle neurologicznym, naczyniowym oraz krążeniowym.

W przypadku wykrycia np. retinopatii cukrzycowej, stanowiącej bezpośrednie zagrożenie utraty wzroku, jest duże ryzyko zakwalifikowania jej jako bezwzględne przeciwwskazanie do kierowania pojazdami maszynowymi.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest również nawracająca ciężka hipoglikemia (3,0 mmol/l), rozumiana jako 2 epizody hipoglikemii w ciągu ostatnich 12 miesięcy (lub jej nieświadomość).

Uzyskanie amatorskiego prawa jazdy wiąże się z koniecznością wiedzy o hipoglikemii i utracie przytomności w jej wyniku, oraz ścisła kontrola nad przebiegiem choroby (konsultacja diabetologiczna wymagana jest jedynie w wypadku insulinoterapii). Prawo jazdy dla diabetyka ma ważność do 5 lat.

W przypadku zawodowego dokumentu termin ulega skróceniu do 3 lat, a jeżeli osoba cierpi na cukrzycę insulinozależną, wygasa ono po roku. Niestety, nawet jeden epizod ciężkiej hipoglikemii pozbawia chorego możliwości wykonywania zawodu kierowcy, ze względu na wysokie zagrożenie wypadkiem. Diabetyk ma obowiązek kontroli przebiegu choroby i mierzenia poziomu glukozy we krwi przynajmniej 2 razy w ciągu dnia, szczególnie w godzinach pracy. Absolutnie konieczna jest również konsultacja diabetologiczna, oraz terapia udokumentowana przez lekarza prowadzącego regularnymi badaniami.

Choroby neurologiczne

Niewielu z nas wie, że również osoby dotknięte epilepsją mają możliwość starania się o uzyskanie prawa jazdy. Najważniejszym warunkiem jest wystawione przez lekarza oświadczenie o braku napadu w przeciągu dwóch lat. Konieczne jest też poddanie się specjalistycznemu leczeniu.

Po uzyskaniu dokumentu kierowca zobowiązany jest do badań kontrolnych. W przeciągu pierwszych dwóch lat odbywają się one co 6 miesięcy, a przez kolejne trzy lata wizyta ma miejsce raz do roku. Po pięciu latach odstępy między wizytami zależą od decyzji neurologa. Terminy opisane powyżej mogą ulec zmianie w zależności od zaleceń lekarskich. Przeważnie jednak ulegają one raczej skróceniu, niż wydłużeniu okresu między kontrolami.

Jeżeli pierwszy napad pojawia się już po zdaniu prawa jazdy, powinno ono zostać odebrane kierowcy po badaniu u neurologa. Powrót do uczestnictwa w ruchu drogowym jest możliwy dopiero na mocy oświadczenia o braku napadu w ciągu ostatniego roku.

Przy zaprzestaniu stosowania leków przez pacjenta, kierowanie pojazdem jest bezwzględnie przeciwwskazane przez 6 miesięcy od zaniechania farmakoterapii. Po upływie wyznaczonego czasu konieczne jest stawienie się na badania kontrolne w takich samych odstępach jak w przypadku pierwszych dwóch

Przed wprowadzeniem ustawy, która umożliwiała epileptykom poruszanie się pojazdami mechanicznymi, wielu chorych zatajała swój stan zdrowia, co pociągało ze sobą poważne konsekwencje prawne wraz z wykryciem (kara do 3 lat pozbawienia wolności)oraz liczne wypadki drogowe spowodowane nagłymi napadami wśród kierowców.

Niestety, epilepsja wyklucza możliwość zawodowego prowadzenia pojazdów.

Choroby psychiczne

A co z osobami całkowicie sprawnymi fizycznie, które mają zdiagnozowaną chorobę psychiczną? Spory odsetek chorych, którzy na codzień normalnie funkcjonują w społeczeństwie nie napotka problemów z ograniczeniami dotyczącymi możliwości prowadzenia auta. Zazwyczaj dyskwalifikujące okazują się przyjmowane przez pacjenta leki psychotropowe, obniżające zdolności koncentracji, opóźniające reakcję lub wpływają na zakrzywienie oceny sytuacji.

Pacjenci cierpiący z powodu zaburzeń psychotycznych, choroby afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii oraz cięższych schorzeń nie kwalifikują się do egzaminu na prawo jazdy. Osoby o stwierdzonym stopniu upośledzenia umysłowego również nie są ujęte w kategorii osób zdolnych do kierowania pojazdami.

Wykluczające są również uzależnienia od środków psychoaktywnych i alkoholu – dokument można uzyskać jedynie na podstawie orzeczenia o pozostawaniu przynajmniej rok w abstynencji, dodatkowo pod stałą opieką terapeuty.

Choroby układu sercowo-naczyniowego

Ograniczenia dotyczące dopuszczania niektórych pacjentów do egzaminu na prawo jazdy wprowadzane są w celu uniknięcia kolizji, spowodowanej dysfunkcjami kierowcy. Szczególnie niebezpieczne są schorzenia, grożące nagłą utratą świadomości oraz kontroli nad prowadzonym pojazdem. W tej kategorii znajdują się przede wszystkim choroby układu oddechowego i sercowo naczyniowego, które wyjątkowo często powodują ostre stany kliniczne. Przykładem może być tu arytmia, wysokie ciśnienie tętnicze, niedokrwienie mięśnia sercowego, wszczepiony symulator serca, obturacyjny bezdech podczas snu.

Inne schorzenia

Astma oskrzelowa – niektóre leki mogą zawierać substancje obniżające zdolności koncentracji lub realnej oceny sytuacji. W przypadku ostrej postaci choroby wzrasta ryzyko wystąpienia nagłego pogorszenia stanu pacjenta poprzez gwałtowne skurcze oskrzeli i odksztuszanie. Okazuje się to być dyskwalifikujące dla kariery kierowcy zawodowego. Postępowanie orzeczeniowe w sprawie podejścia do egzaminu odbywa się na podstawie opinii lekarza medycyny pracy.

Kierowcy cierpiący na astmę nie mogą używać odświeżaczy samochodowych i obowiązkowo mieć przy sobie inhalator oraz stale przyjmowane leki w trakcie poruszania się autem.

Przeciwwskazaniem do otrzymania prawa jazdy jest również ostra niewydolność nerek, która wiąże się z ryzykiem wystąpienia ostrego stanu klinicznego. W przypadku niewydolności przewlekłej postępowanie orzeczeniowe rozstrzyga zaświadczenie lekarskie.

Powyższy tekst stanowi jedynie wykaz ograniczeń dotyczących powszechnych schorzeń i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Osoby z chorobami przewlekłymi powinny skonsultować się z lekarzem oraz organem uprawnionym do wydawania dokumentów, pozwalających na prowadzenie pojazdów silnikowych.